SAG korporatsiyasi O‘zbekistonda umumiy maydoni 6 ming gektar bo‘lgan Chandler yong‘og‘i hamda Guara va Avijor bodomlaridan iborat zamonaviy intensiv bog‘larni yaratish loyihasini amalga oshirmoqda. Tomchilatib sug‘orish, to‘liq avtomatlashtirilgan sug‘orish tizimi, tuproq namligi datchiklari o‘rnatilgan agrometeorologik stansiyalar va in vitro usulida ko‘chat yetishtirish – bularning barchasi mazkur loyihada allaqachon amalga oshirilgan. Eng yaqin rejalar qatoriga bodom yig‘ishtirishni mexanizatsiyalash, tayyor mahsulotlarni qayta ishlash va qadoqlash liniyalarini ishga tushirish ko‘zda tutilgan. Yong‘oq va bodom plantatsiyalarining bir qismi o‘z mevasini bera boshladi va bu mahsulotlarning ilk partiyalari Yaqin Sharq bozorlariga yetkazildi.
EastFruit ekspertlari bilan suhbatda “Sag Gardens” MChJ bog‘lari menejeri Suxrob Akabirov Markaziy Osiyodagi eng yirik yong‘oq loyihasi haqida gapirdi.
– Intensiv yong‘oq va bodom bog‘larini yaratish loyihasi qachon boshlangan?
– Chandler navli yong‘oq va dunyoga mashhur Guara va Avijor bodomlarining intensiv bog‘larini yaratish loyihasini amalga oshirish 2017-yil kuzida boshlangan. Dastlab, loyihada Samarqand viloyatining Jomboy tumanida 500 gektar maydonda yong‘oqzor barpo etish ko‘zda tutilgan bo‘lsa, keyinchalik bu yerni dastlabki rejaga nisbatan bir necha barobar kengaytirishga qaror qilindi. Samarqand viloyatining Bulung‘ur tumani, Qashqadaryo viloyatining Yakkabog‘, Jizzax viloyatining G‘allaorol va Surxondaryo viloyatining Jarg‘urg‘on tumanlarida qo‘shimcha yong‘oq va bodom plantatsiyalarini tashkil etishni boshladik.
Natijada, 2023-yil iyun holatiga ko‘ra, yuqoridagi hududlardagi yong‘oq plantatsiyalarining umumiy maydoni allaqachon 4800 gektarni tashkil etadi. Ulardan 3000 gektar intensiv bog‘lar Chandler yong‘og‘i, 1800 gektar maydonda Guara va Avijor bodomlarining changlatuvchi Ferragnos va Fereduel navlari bor.
Bundan tashqari, yangi plantatsiyalar barpo etish jarayoni bugungi kungacha davom etmoqda. Rejalarimiz yong‘oq plantatsiyalarini 6 ming gektarga kengaytirishdan iborat.
- Nima uchun yong'oq va bodomning bu alohida navlari tanlangan?
– O‘zbekistonda va butun Markaziy Osiyoda an’anaviy tarzda yetishtiriladigan yong‘oq va bodomning mahalliy navlarini jahon yong‘oq bozoridagi zamonaviy tendensiyalar nuqtai nazaridan ma’naviy jihatdan eskirgan deyish mumkin. Agar ushbu mahsulotlar eksporti haqida gapiradigan bo'lsak, masalan, yong'oqning quyuq yadroli an'anaviy mahalliy navlari asosan MDH mamlakatlari bozorlariga etkazib berilsa, Evropa, Osiyo va dunyoning boshqa mamlakatlaridagi iste'molchilar engil yong'oqni afzal ko'rishadi. yadro. Bir so‘z bilan aytganda, raqobatbardosh mahsulotlar bilan MDHdan tashqariga chiqish uchun jahon bozorida talab yuqori bo‘lgan yong‘oq navlarini yetishtirishimiz kerak. Bu bizning loyihamiz doirasida yong'oq va bodom navlarini tanlashni ko'p jihatdan tushuntiradi.
Boshqa tomondan, loyihamizning boshida biz ushbu yong‘oq navlari uchun ichki bozorni shakllantirishga ham tayandik. Loyiha ishga tushirilganidan bir necha yil o‘tib shuni aytish mumkinki, O‘zbekiston ichki bozorida yadrosi to‘q, qobig‘i quyuqroq yong‘oqdan ko‘ra engil yadroli va yupqa qobiqli yong‘oqlar ancha qimmatroq sotilmoqda. Bodomga kelsak, yadro qanchalik katta bo'lsa, ichki bozordagi narx ham shunchalik yuqori bo'ladi.
Qolaversa, bu yong‘oq navlari mahalliy navlarga nisbatan yuqori hosildorlikka ega. Tanlangan bodom navlariga kelsak, shuni qo‘shimcha qilmoqchimanki, ularda mahalliy navlarga nisbatan umumiy hosilda qo‘sh yadroli mahsulotlar juda past. Bu bodomning sotish narxiga ta'sir qiluvchi juda muhim ko'rsatkich - bir partiyada qo'sh yadroli bodom qancha ko'p bo'lsa, bu mahsulotlarning narxi shunchalik past bo'ladi.
Biz 2017-yilda bu loyihani amalga oshirishni boshlaganimizda, men bilishimcha, O‘zbekistonda Chandler yong‘og‘i va Guara va Avijor bodomining tijorat plantatsiyalari, hech bo‘lmaganda yirik plantatsiyalar yo‘q edi. Bu borada biz ushbu navlarning yirik yong‘oq plantatsiyalarini yaratishda kashshofmiz.
– Nima uchun O‘zbekistonning aynan shu hududlari tanlandi?
– Mamlakatning bu hududlari iqlim sharoiti va tuproqdan kelib chiqib tanlangan. Bu hududlarda yoz va qish oylarida o‘rtacha harorat bir xil bo‘lib, yong‘oq yetishtirish uchun qulay bo‘lib, mamlakatimizning ushbu hududlarida suv ta’minotining yaxshi ta’minlanishi muhim omil hisoblanadi.
– Ekilgan yong‘oqzorlarning qaysi qismi meva berayapti?
– Deyarli barcha yong‘oq va bodom bog‘lari hosil yetishtira boshladi. Xalqaro amaliyot va chet ellik mutaxassislarning tavsiyalariga ko'ra, meva berishning birinchi va ikkinchi yillarida biz asirlari hosil bo'lgandan so'ng darhol mevalarni olib tashladik.
Meva berishning birinchi va ikkinchi yilidagi plantatsiyalarning bir qismini hisobga olmaganda, bu yil 1500 gektardan yong‘oq, 800 gektardan bodom yig‘ib olishni mo‘ljallamoqdamiz.
– Ko‘chatlar qaysi davlatlardan keltirildi?
– Samarqand viloyatining Jomboy tumanida 500 gektar maydonda “Chandler” yong‘og‘i plantatsiyalarini ekish loyihasining dastlabki bosqichida AQShdan ko‘chatlar keltirildi. Umumiy maydoni 2500 gektar boʻlgan qolgan plantatsiyalar uchun Turkiyadan koʻchatlar keltirildi.
“Guara”, “Avijor”, “Ferragnos”, “Fereduel” navli bodom ko‘chatlariga kelsak, ularning bir qismi Ispaniyadan, qolgani Turkiyadan keltirildi.
Shu o‘rinda muhim ma’lumotni qayd etmoqchiman: loyihamiz doirasida 2020-yilda Samarqand viloyatida 24 gektar maydonda “Chandler” yong‘og‘i va bodomning Guara, Avijor, Ferragnos va Fereduel navlari ko‘chatlarini yetishtirish bo‘yicha ko‘chatxona tashkil etildi. Bu yerda in vitro usulida ko‘chat yetishtirishni yo‘lga qo‘ydik.
– Xorijiy agronom maslahatchilarni jalb qilasizmi?
– Ha, biz AQSh, Ispaniya va Turkiyadan maslahatchilarni jalb qilamiz. Ular agrotexnik tadbirlar rejasini tuzadilar, sug'orish rejimlari, ayrim o'simliklarni himoya qilish vositalaridan foydalanishning maqsadga muvofiqligi va boshqa zarur ishlar. Xorijiy maslahatchilar tuproq va daraxtlarning holatini onlayn tarzda kuzatib boradilar, biz ularga barcha kerakli ma'lumotlarni zudlik bilan taqdim etamiz va kerak bo'lganda ular ushbu rejalar, sug'orish rejimlari va joriy vazifalarni tuzatadilar. Bundan tashqari, ular har olti oyda yoki yiliga bir marta plantatsiyalarimizga tashrif buyurishadi.
– Yuzlab va minglab gektar yong‘oq plantatsiyalarida texnologik jarayonlarni boshqarish zamonaviy innovatsion yechimlarni joriy qilmasdan turib, o‘ta murakkab ish, bu borada qanday ishlar amalga oshirildi yoki qilinmoqda?
– Barcha plantatsiyalarimizda sug‘orish jarayoni to‘liq avtomatlashtirilgan bo‘lib, u tuproq namligi darajasi va sug‘orish tezligini kuzatish tizimini ham o‘z ichiga oladi. Bunday yondashuv sug'orish jarayonida ishchilar sonini sezilarli darajada kamaytiradi. Bunday holda, tizimni boshqarish uchun faqat xodimlar va ushbu tizimning tarkibiy qismlariga mexanik shikastlanishlar yo'qligini kuzatish uchun dalalarda oz sonli ishchilar talab qilinadi. Barcha hududlardagi har bir bog'da tuproq namligi datchiklari bo'lgan ob-havo stantsiyalari o'rnatilgan bo'lib, ularning ko'rsatkichlari asosida daraxtlar avtomatik ravishda sug'oriladi.
Bodom yig‘im-terimini mexanizatsiyalash masalasiga kelsak, biz Polshadagi ishlab chiqaruvchidan bir nechta texnikaga buyurtma berganmiz. Bu uskuna traktorga ulanadi va traktor har bir daraxt yonida to'xtaydi, maxsus material ochiladi, u daraxtni har tomondan o'rab oladi va keyin maxsus silkituvchi daraxtni silkitadi va barcha mevalar shu o'ralgan materialga tushadi. Shundan so'ng, uskuna materialni tortadi va bodomlar birinchi navbatda konveyerga, so'ngra maxsus kollektorga tushadi. Gruziyadagi “Udabno” shirkatiga qarashli bodom bog‘larida ham bodom yig‘im-terimining xuddi shunday mexanizatsiyasi joriy qilingan.
Bodomni yig'ishning birinchi bosqichida biz bodom daraxtini silkitish uchun qo'l silkituvchi deb ataladigan vositalardan foydalandik, mevalar tushgan daraxt atrofida to'qilmagan materialni yoyib chiqdik. Joriy mavsumda har gektardan hosildorlik oshgani sayin hosil hajmi ham yuqori sur’atlarda o‘sib borgani uchun yana 20 dona qo‘l silkituvchi moslamalar buyurtma qildik.
– Oʻtgan yili hosilni qaysi davlatlarga eksport qildingiz?
– O‘tgan mavsumda mahsulotimizni Yaqin Sharq, BAA va Rossiya bozoriga eksport qildik.
– Joriy mavsumda yong‘oq va bodom yig‘im-terimi qanday hajmda olinadi?
– Bodom uchun – taxminan 500 tonna, yong‘oq uchun – kamida 100 tonna.
– Korxonaning yong‘oq va bodomni qayta ishlash quvvati bormi?
- Hozirda, afsuski, yo'q. Joriy mavsumda mahsulotlarimizni bo‘laklash, saralash va qadoqlash bo‘yicha boshqa korxonalar ob’ektlariga buyurtmalar beramiz. Ammo bu faqat joriy mavsumda.
2 t/soat quvvatga ega bodomni qayta ishlash liniyalariga buyurtma berganmiz, ularni joriy yil oxirigacha yetkazib berish, kelgusi yilning birinchi oylarida montaj va ishga tushirish ishlari yakunlanishi kutilmoqda. Shunday qilib, 2024 yilgi mavsumda biz allaqachon bodomni qayta ishlash quvvatiga ega bo'lamiz.
– Ushbu ob'ektlarda takomillashtirish va qayta ishlashning qanday aniq bosqichlari amalga oshiriladi?
– Bodomni qayta ishlashning birinchi bosqichi - qobig'idan ajratish va aralashmalardan tozalashning dastlabki bosqichi bog'larda amalga oshiriladi. Buning uchun barcha bodom plantatsiyalarida tegishli texnika o‘rnatildi.
Kelgusi yil boshida ishga tushirishni rejalashtirgan bodomni pardozlash va qayta ishlash liniyalarida quyidagilar amalga oshiriladi: bodomni qoldiq va boshqa aralashmalardan qo‘shimcha tozalash, qobiqda bo‘lganda kalibr bo‘yicha saralash, bo‘laklash, yadro kalibrlash. , yadro nuqsonlari bo'yicha optik saralash, metall elementlar va boshqa aralashmalardan tozalash, tayyor mahsulotlarni osib qo'yish va qadoqlash.
– O‘ramlarning qanday turlari, o‘lchamlari va og‘irligi nazarda tutilgan?
- Agar qobiqdagi bodom haqida gapiradigan bo'lsak, unda bu har bir turdagi bodom uchun 35 kg og'irlikdagi sumkalar va 10 kg og'irlikdagi qutilar.
Bodom yadrolariga kelsak, biz ularni ikki turdagi polietilen paketlarga joylaymiz - 500 gramm va 1 kg.
Xalqaro EastFruit jamoasi Suxrob Akabirovga intervyu uchun minnatdorchilik bildiradi va ushbu loyihaning muvaffaqiyatli amalga oshirilishini tilaydi.
